Wandeling 3,1 km, duur 2 uur
Start en eindpunt: Halte Azaleaplein (Randstad Rail 3 vanaf Den Haag CS).

Over de Heesterbuurt

De tussen 1915 en 1927 gerealiseerde Heesterbuurt wordt begrensd door de Laan van Meerdervoort, Valkenboskade, Loosduinseweg, Kamperfoeliestraat, Mient en Laan van Eik en Duinen. De westelijke begrenzing werd tijdens de planvorming bepaald door de voormalige grens met Loosduinen. De bouw van de Heesterbuurt begon vanaf de Laan van Meerdervoort en de Valkenboskade, waarna het eerste deel – tot aan de Mient – rond 1924 gereed was. Dit gebied kenmerkte zich door het grote aandeel van sociale  woningbouwcomplexen.
In de loop van de jaren twintig domineerde in het tweede deel – tussen de Mient en de Loosduinseweg – het particuliere bouwinitiatief. Dat is nog steeds herkenbaar aan de dichtere bebouwing en de grotere toepassing van de Haagse portiekwoning. Ook manifesteerde de Nieuwe Haagse School zich nadrukkelijk in het gevelbeeld van het laatste deel van de Heesterbuurt, terwijl in het oudste deel de bouwstijlen meer divers zijn. Traditionele bouw en invloeden van de Delftse, Amsterdamse en Nieuwe Haagse School wisselen elkaar hier af. De hoek van de Kamperfoeliestraat en de Indigostraat heeft architectuur uit de Wederopbouw. Dat heeft te maken met het herstel van verwoestingen door de inslag van een V2-raket op 1 januari 1945.

THEMA’S: STEDELIJKE REGIE EN BOUWKUNDIG DETAILLEREN
Qua beleving heeft het oudste deel van de Heesterbuurt op bepaalde plekken bijna een dorpsachtig karakter. Dat heeft te maken met nieuwe stedenbouwkundige opvattingen en het optreden van de in juli 1918 opgerichte gemeentelijke dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting. Daarbij werd het Algemeens Uitbreidingsplan van H.P. Berlage uit 1908 op de ontleedtafel gelegd. In plaats van een recht stratenpatroon met diagonale, brede ontsluitingsroutes werd gekozen voor ‘intieme stedenbouw’ met besloten, groene pleinen, zoals het Vlierboomplein, het Weigeliaplein en het Gagelplein. De opzet met halfopen en dubbele bouwblokken aan binnenhoven weerspiegelde het rond 1918 gekoesterde ideaal om de individuele woning ondergeschikt te maken aan het geheel. Ook diende bij de bewoners de gemeenschapszin te worden geprikkeld.
Ondanks de ontwikkeling in kleine en middelgrote eenheden is het oudste deel van de Heesterbuurt vrij homogeen van karakter en is de variatie in architectonische details rijk en van hoge esthetische kwaliteit. Dat kwam onder meer omdat met particuliere bouwondernemers en woningbouwverenigingen erfpachtovereenkomsten werden gesloten, onder voorwaarde van een door Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting goedgekeurd bouwontwerp. Het nieuwste deel van de buurt is zowel qua stedenbouwkundige opzet als  architectonische uitwerking uniformer van karakter, omdat het toenemende particulier initiatief weinig ruimte bood voor ‘experimentele’ stedenbouw.

2          RIBESSTRAAT 2-214, VLIERBOOMSTRAAT 196-212 EN 87-105 EN HORTENSIASTRAAT 187-203. L. CUSELL EN J.N. MUNNIK, 1919-1921
(BOUWKUNDIG DETAILLEREN, BEHOUD CULTUREEL ERFGOED)

Woningbouwvereniging Tonido was opdrachtgever voor een van de grootste bouwplannen voor de buurt, met Haagse portiekwoningen en benedenen bovenwoningen. Het betrof de lange zijden van bouwblokken aan de  ribesstraat, met kopse bebouwing aan de Hortensiastraat en aan weerszijden van de Vlierboomstraat. Tijdens renovatie halverwege de jaren tachtig werden woningen samengevoegd en hebben kunststof kozijnen het gevelbeeld enigszins vervlakt.

4          WEIGELIAPLEIN, K. MEYER EN H.D.M. RADEMAKER, 1921-1925
(STEDELIJKE REGIE, BIJZONDERE WOONVORMEN)

Het Weigeliaplein was een ontwerp van de gemeentelijke dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting, op basis van het Algemeen Uitbreidingsplan van Berlage. De opdrachtgever voor de bebouwing langs de groene, besloten hof was de  Woningbouwvereniging ’s-Gravenhage.
In totaal werden 193 woningen, drie winkelwoningen en twee pakhuizen gebouwd. De entree vanaf de Vlierboomstraat wordt gemarkeerd door winkelruimtes, waarbij de overkluizing van de straat in de periode van de stadsvernieuwing verdween. De beoogde betrokkenheid van de bewoners kwam lange tijd tot uitdrukkingin de buurtvereniging Weigelia.

6          GAGELPLEIN 1-13 EN 55-65, BOKSDOORNSTRAAT 10-50, H.J. DE HAAS, 1920-1923
(BOUWKUNDIG DETAILLEREN, BEHOUD CULTUREEL ERFGOED)

De lange zijde van het groen wordt begrensd door een bouwstrook met een knik. De uitgang van en toegang tot het plein zijn symmetrisch ontworpen, met aan weerszijden korte bouwstroken. De pleinbebouwing in het midden was opgezet als stilistische eenheid met de poortbebouwing aan de Boksdoornstraat. Karakteristiek voor de kleinschalige monumentaliteit zijn onder meer de cilindrische hoeken van de stroken en de toepassing van vier buitentrappen.

8         HAAGSE PORTIEKWONINGEN, HEESTERSTRAAT, DIVERSE ARCHITECTEN, 1925-1927
(STEDENBOUWKUNDIGE REGIE, BOUWKUNDIG DETAILLEREN)

Kenmerkend voor het laatst gebouwde gebied in de Heesterbuurt is het grote aandeel van Haagse portiekwoningen. De Heesterstraat heeft halverwege een verbreed profiel, waardoor aan weerzijden van de straat brede stoepen zijn gecreëerd, verlevendigd door expressief vormgegeven Haagse portiekwoningen.

10         MIENT 1-111, J.B. FELS, 1923-1924
(BOUWKUNDIG DETAILLEREN)

Het ontwerp van portiekwoningen was voor de jonge architect een vervolgopdracht van bouwondernemer J.W.E.B. Olivier op de om de hoek gelegen portiekwoningen aan de Valkenboskade 264-304. In de Vogelwijk zou Fels zich enkele jaren later met kubische composities manifesteren als één van de protagonisten van de Nieuwe Haagse School. De plastiek van de gevels aan de Mient is onder meer verlevendigd door sierende elementen in het metselwerk.

12         BOKSDOORNSTRAAT, MARETAKSTRAAT, 1STE EN 3 DE BRAAMSTRAAT, A. PET, 1921-1924
(BEHOUD CULTUREEL ERFGOED)

Het in opdracht van Woningstichting Braamstraat gebouwde complex bestaat uit een aantal bouwstroken, waarin per strook Haagse portiekwoningen of beneden- en bovenwoningen zijn toegepast. Het hart van het grote bouwblok dat met de strokenbouw is gerealiseerd, begrenst een hofvormige opzet met schoolgebouwen.
De woningen zijn aan het einde van de jaren tachtig voorzien van thermische isolatie aan de buitengevels. Door de lichtgekleurde afwerking ontstond weliswaar een fris ogend buurtje, maar werden de details in het metselwerk aan het oog onttrokken.

14         KAMPERFOELIEPLEIN, 1918-1922
(STEDENBOUWKUNDIGE REGIE)

Het sterkste accent uit het Algemeen Uitbreidingsplan van H.P. Berlage is de centrische situering van de Heilige Familiekerk in de as van de Goudenregenstraat. Ten behoeve van de doorgang van het verkeer kreeg de straat een bajonetvorm waarmee ruimte ontstond voor een plein. De meest duidelijke ruimtelijke begrenzing van het plein vormen de symmetrische gevelwanden, die onderdeel zijn van het bouwplan voor het Vlierboomplein.
Het sluitstuk was de Heilige Familiekerk. Nadat het ontwerp van Nicolaas Molenaar sr. door de Schoonheidscommissie was afgekeurd, werd in 1922 het ontwerp van Jan Stuyt voltooid.

16         VM GOUDENREGENSCHOOL, GOUDENREGENSTRAAT 32, A. SCHADEE, 1919-1920
(BIJZONDERE WOONVORMEN)

De Koninklijke Haagse Woningvereniging van 1854 – de oudste particuliere woningbouwvereniging van Nederland – kocht het leegstaande schoolgebouw met Berlagiaanse stijlkenmerken van de gemeente, voor een herbestemming tot woongebouw voor starters met maatschappelijk  relevante beroepen. Na de renovatie en aanpassingen in 2005 door architectenbureau Roeleveld-Sikkes werden 27 appartementen en 11 ateliers in gebruik genomen. Via de hoofdentree voor de woningen is ook het medisch centrum bereikbaar. In de tweede fase werden achter het eerder tot woning verbouwde koetshuis zes hofjeswoningen toegevoegd.