Wandeling 2,5 km, duur 1,5 uur
Start en eindpunt: Halte Zuidwerflaan, bus 44 (Connexxion), vanaf station Den Haag CS.
Wandeling - Marlot
Over Marlot
In 1640 kocht de Fransman David de Marlot een landgoed, grenzend aan de buitenplaats van prins Frederik Hendrik. In 1917 werd het buiten Marlot eigendom van de gemeente, waarna in 1923 werd besloten om 33 hectare van het gebied in erfpacht uit te geven voor villabebouwing voor de gegoede middenstand. De voorwaarde van het College was dat de architectonische kwaliteit een hoog niveau moest krijgen. In 1940 was de wijk grotendeels afgerond.
Thema’s: stedenbouwkundige regie en bouwkundig detailleren
Het stedenbouwkundig plan werd ontworpen door de dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting. Om eenheid te verkrijgen in het ruimtelijk beeld werden slechts drie architecten uitgenodigd om schetsplannen te maken voor de bebouwing van het eerste deel. Daarbij bleek dat Co Brandes zowel bij de bestuurders als de bewoners favoriet was als architect. Dit werd bezegeld met zijn rol als supervisor van het tweede deel. Deze ontwikkeling was de proeftuin van een nieuwe aanpak waarmee de gemeente een strengere regie voerde. De bevredigende resultaten waren niet in de laatste plaats te danken aan de bloei van de Nieuwe Haagse School na 1923. Het verfijnde bouwtechnisch detailleren werd mede mogelijk gemaakt door technische ontwikkelingen.
Door de introductie van elektrisch licht waren hoge raampartijen om het daglicht zo lang mogelijk binnen te laten niet meer noodzakelijk. Hierdoor ontstonden horizontale raampartijen in massieve bakstenen gevels. De toepassing van horizontale betonnen banden in het metselwerk gaven de gevels een zakelijk karakter. Ook de ranke, stalen kozijnen boden een moderne uitstraling.
1 Acht geschakelde villa’s Zuidwerflaan-Van Hoeylaan, J.J. Brandes, 1926 (stedenbouwkundige regie en bouwkundig detailleren)
Door de draaiing van de vier geschakelde strookjes van elk twee villa’s onder een hoek van 45 graden is het haakse kruispunt verbijzonderd. De acht woningen zijn kubisch vormgegeven met verspringende gevelvlakken, schoorstenen, balkons, erkers, terrassen, pergola’s en lage tuinmuren.
2 Drie geschakelde villa’s, Van Hoeylaan 53-57, J.J. Brandes, 1926 (bouwkundig detailleren)
De geschakelde villa’s onder een plat dak behoren tot de meest krachtige voorbeelden van de Nieuwe Haagse School. Binnen de symmetrische hoofdopzet wordt elke woning zo veel mogelijk individueel uitgedrukt door een plastische geleding, met geometrische vlakken en belijningen.
3 Vier geschakelde villa’s, Zuidwerflaan 2-8, J.J. Brandes, 1926 (bouwkundig detailleren)
Door een verdraaiing van een kwart slag van een van de woningen in de bouwmassa werd ingespeeld op de ligging ten opzichte van de Blauwe Kamerlaan. De voor Brandes kenmerkende bouwstijl wordt verweven met karakteristieken van architectuur uit de Zaanstreek. Dat is onder meer zichtbaar aan de kapvormen en de gepotdekselde geveldelen.
4 Vier geschakelde villa’s, Hoogwerflaan 17-23, J.J. Brandes 1926 (bouwkundig detailleren)
Ensemble van vier gelijkvormige villa’s die geschakeld zijn door eenlaagse, uit de rooilijn teruggelegde bouwdelen, waardoor elke woning als bouwvolume individueel in de strook wordt uitgedrukt. Karakteristiek zijn de massieve schoorstenen, erkers en gestileerde kapvormen.
5 Landschappelijk ontwerp, Hoogwerflaan en Bavoylaan, 1925-1929 (stedenbouwkundige regie)
De herinrichting van Marlot met waterpartijen en openbare groenvoorzieningen sloten als landschappelijk elementen goed aan bij het karakter van het voormalige buiten. Bovendien kreeg de Parkflat met een door Brandes ontworpen tuin daarmee enige afstand tot de lagere villabebouwing.
6 Parkflat Marlot, Offenberglaan 1, J.J. Brandes, 1934 (bijzondere woonvormen, bouwkundig detailleren en hoogbouw)
De Parkflat was de kers op de taart van een indrukwekkende reeks Haagse woonhotels en tevens een van de hoogtepunten van de Nieuwe Haagse School. Het complex bestaat uit vier bouwstroken rond een binnenhof, waarvan het voorzieningengebouw wordt gemarkeerd door een toren. Ondergronds ligt een gescheiden gangenstelsel voor personeel en bewoners.
7 Park Marlot, Piet Westbroek, 1917-1923 (stedenbouwkundige regie)
Na aankoop van de buitenplaats Marlot voor 1 miljoen gulden werd een derde van het oppervlak van het landgoed ingericht tot openbaar wandelpark en graasweide. De flankerende waterpartij vormde een fysieke scheiding van de woonwijk, maar sloot qua symmetrische opzet aan op het stedenbouwkundig plan.
8 Vier geschakelde villa’s, Zuidwerfplein 9-12, J.J. Brandes, 1925 (stedenbouwkundige regie en bouwkundig detailleren)
De bouwstrook vormt onderdeel van een ensemble rond het plein. De woningen liggen in de lange zichtlijn en symmetrische as tussen het Zuidwerfplein en Park Marlot. Bepalend is de sterke samenhang tussen de hoofdopzet, de groene inrichting en de architectuur van de Nieuwe Haagse
School.
Liever onder leiding van een gids de architectuur van de Nieuwe Haagse School bekijken of meer weten?
In de agenda vind je informatie over tours en andere activiteiten.
Fotografie: Peter de Ruig
Historische foto’s Gemeentearchief Den Haag